Goudleer uit 1674 in de Thorakast van de Portugese Synagoge

In de Portugese Synagoge in Amsterdam bevindt zich een Thorakast (Hechal) die uit 1675 stamt, de tijd waarin het gebouw gebouwd is. De kast, bekleed met palissander fineer, is 8 meter hoog en 11 meter lang en is verdeeld in vijf segmenten.

De kast heeft zes deuren die opengaan op hoogtijdagen. Dan worden de prachtige Thoramantels zichtbaar die de Thorarollen beschermen. Ook zie je dan de zilveren kronen waarmee de Thorarollen getooid zijn. Soms staan er wel achttien rollen! (afb. 1)

Maar wat schittert er achter de rollen? Waarmee is de kast aan de binnenzijde bekleed? Het is mooi dun goudleer versierd met ponsjes en met een rood wolvlokpatroon van bloemen en ranken (afb. 2). De rode wolvezels liggen dik op het leer. De rekening uit 1675 van de aankoop van dit leer in Antwerpen is bewaard gebleven in het Stadsarchief. Het 18de-eeuwse goudleer rechts op afb. 2 is waarschijnlijk in de 19de-eeuw toegevoegd.

Het behang is in de loop van de eeuwen regelmatig schoongemaakt en weer vies geworden. Elke generatie heeft er wel weer iets aan veranderd of gerepareerd (afb. 3), maar het is altijd op dezelfde plek gebleven. Wij dachten ook nog originele spijkering te zien, dus delen die nooit op een andere manier vastgespijkerd zijn geweest. Ook zagen we de originele ophangmethode van vóór de spijkers: lusjes van leer aan de bovenzijde van leertapijten die soms uit tien vellen bestonden (afb. 4)

Het interieur van de kast was vies en verwaarloosd met veel mottenvraat aan het wolvlok. In de zomer van 2023 is het goudleer door RNA bijna overal van de wanden afgehaald en ter plekke schoongemaakt (afb. 5). Ook zijn naden en biezen genaaid, scheuren, gaten en zwakke plekken gerepareerd met leer of met Japans papier en perkamentlijm (afb. 6, 7 en 8).

De aangevreten plekken in de wolvlokdecoratie zijn alleen heel goed schoongemaakt maar niet aangevuld. Gelukkig valt dit nauwelijks op omdat de lijm waarmee het wolvlok vastzat, ook rood is. Verder hebben we een aantal schotten in de kast beter passend gemaakt en afgewerkt door ze met leer te bekleden. Het terughangen van de vellen goudleer is nu met RVS-tork schroefjes gedaan in leren ringetjes. (afb. 9) Toekomstig onderhoud is daardoor veel makkelijker geworden. Ook zijn de ‘potten’ waar de Thora rollen op staan zo geplaatst dat de vloer in de kasten goed gezogen kan worden. (afb. 10) In totaal is er aan 55 m² goudleer onderhoud en conservering verricht. In drie maanden heeft het interieur van de Hechal weer in zijn waardigheid teruggekregen. (afb. 11) Link naar website van de Synagoge.